Kiwanja, in Noord-Kivu, is plaats met ongeveer 30.000 inwoners, op enkele kilometers afstand van Rutshuru, de hoofdstad van het gelijknamige territoire, dat grenst aan Rwanda. Het heeft, zoals de meeste steden in Congo, een etnisch gemengde bevolking. Speciaal in de wijken Mabungo en Nyungera wonen veel Nande en (Congolese) Hutu.
Kiwanja is, tegelijk met de hoofdstad Rutshuru, op 28 october jl. door de CNDP van Nkunda veroverd op het Congolese leger, ondanks de steun van Mai-Mai-eenheden.
Op 4 november deden de Mai-Mai een tegenaanval op Kiwanja waarbij de CNDP-bezetting werd overrompeld en zich in de nacht van 4 op 5 november uit de plaats terugtrok. De volgende ochtend kwam de CNDP terug met versterkingen. Na een gevecht van enkele uren trokken de Mai-Mai troepen zich, tegen het middaguur, terug. Daarna begon de moordpartij:
Volgens ooggetuigen begonnen de zuiveringen in de wijk Mabungo: Soldaten van de CNDP gingen van deur tot deur, eisten geld en mobiele telefoons, sleurden de bewoners het huis uit om daarna speciaal de jongens en jonge mannen af te maken. [1] In een getuigenis een week later opgetekend door de journalist Christophe Boltanski van het Franse weekblad Nouvel Observateur vertelt een vrouw hoe de twee buurjongens naar buiten werden gesleept: hun laatste angstkreet “Tuna Kufa!” (ze vermoorden ons!) zal ze nooit meer vergeten [2].
Het lijdt geen twijfel of het ging om een wraakactie voor de eerdere actie van de Mai-Mai. Een week na het begin van de terreuractie meldde het Congolese dagblad Le Phare op basis van inlichtingen van de NGO “Ligue des Electeurs”, een voorlopig cijfer van 217 doden [3]. De slachtoffers waren gedood met de kogel of onthoofd; sommigen waren levend verbrand. Enkele dagen eerder had het plaatselijke Rode Kruis al melding gemaakt van 186 doden [4].
De identificatie van de slachtoffers verloopt traag omdat de bevolking van de plaats massaal gevlucht is. Het internet-persbureau Beni-Lubero Online publiceerde op 17 november een (voorlopige) lijst van ruim 100 namen van slachtoffers, zonder uitzondering hetzij Hutu, hetzij Nande, wat plausibel maakt dat het om een gerichte etnische zuivering ging [5].
Opmerkelijk is het optreden (of liever het ontbreken daarvan) van MONUC. Op korte afstand van Kiwanja staat een MONUC-post, bemand door Indiase VN-soldaten. Hoewel de schotenwisseling in de ochtend en het tumult en geweeklaag tijdens het bloedbad in de post te horen moet zijn geweest, bleef de MONUC-eenheid onbeweeglijk achter zijn prikkeldraadafzetting [2]. De families die tijdens het bloedbad in paniek naar de MONUC-post vluchtten en om bescherming vroegen, werden daar niet toegelaten; die konden niet anders doen dan een provisorisch kamp inrichten in de directe nabijheid van de post.
De berichtgeving die in de internationale gemeenschap circuleert wekt de indruk de ernst van het gebeurde te willen verdoezelen . Zo kwam Human Rights Watch de dag erna al met een bericht dat “aan beide kanten (de Mai-Mai en de CNDP) misdaden waren begaan”, en dat de MONUC niet in staat was geweest de bevolking te beschermen. Volgens een beschrijving op de website van MONUC op 20 november zou sprake geweest zijn van “felle schotenwisselingen waarin tenminste 50 burgers werden gedood” [6]. Alan Doss, het hoofd van MONUC, blijkt volgens een bericht van Radio Okapi van 21 november er wel degelijk van op de hoogte te zijn “dat na afloop van de gevechten verscheidene burgers willekeurig zijn geëxecuteerd in hun woningen” [7]. Dit schrijft hij, nota bene, in een brief aan Laurent Nkunda, waarin hij deze moordenaar oproept onderzoek te doen naar de bedrijvers van deze misdrijven !! Voor het overige moeten we maar wachten op het toegezegde ‘onafhankelijke onderzoek’door de VN.
Bij Congolezen roept het bloedbad van Kiwanja minder onderkoelde reacties op. In een uitvoerige verklaring brengt de Congolese bisschoppenconferentie (CENCO) hetgeen in Kiwanja en elders in Kivu en Ituri gebeurt in verband met de tekst van Mattheus 2:18 over de ‘kindermoord’. “Voor ons aller ogen voltrekt zich een stille genocide: willekeurige bloedbaden op grote schaal tegen de burgerbevolking, gericht vermoorden van jonge mensen, systematische verkrachting als oorlogswapen …. Wie heeft er baat bij een dergelijk drama?” [8] Vrouwen in het zwart demonstreerden in Goma (maar ook in andere steden) met teksten als “Wij bewenen onze kinderen, gedood in Kiwanja en Rutshuru” en “Waarom al die bloedbaden?”[9]
Wie geeft het antwoord op die vragen?
Noten:
[1] THOMAS HOFNUNG: Au Nord-Kivu, le «nettoyage» qui embarrasse les Nations unies, in: www.liberation.fr van 21 november 2008 http://www.liberation.fr/monde/0101267755-au-nord-kivu-le-nettoyage-qui-embarrasse-les-nations-unies
[2] Christophe Boltanski van Le Nouvel Observateur : Témoignages autour d'un massacre (NOUVELOBS.fr), 20 november 2008 http://www.congoforum.be/fr/nieuwsdetail.asp?subitem=1&newsid=151305&Actualiteit=selected
[3] Dom./Le Phare: 217 personnes massacrées à Kiwanja par le CNDP de Laurent Nkunda, selon la Ligue des Electeurs/Nord-Kivu, 11 november 2008 http://www.digitalcongo.net/article/54731
[4] Beni-Lubero Online - Bilan du Massacre de Kiwanja: 186 mort http://www.benilubero.com/index.php?option=com_content&task=view&id=1229&Itemid=2
[5] 17.11.08 Liste des victimes du massacre de Kiwanja (BLO) , http://www.congoforum.be/fr/nieuwsdetail.asp?subitem=1&newsid=151148&Actualiteit=selected
[6] DR Congo, New attacks on civilians (Anneke Woudenberg), 6 november 2008 http://www.hrw.ru/english/docs/2008/11/06/congo20150.htm
[7] La Monuc dénonce des crimes commis par le CNDP à Kiwanja, 21 november 2008 http://www.radiookapi.net/index.php?i=66
[8] Congo-Kinshasa: Les Evêques catholiques accusent - « Génocide silencieux en RDC » , in:Le Potentiel (Kinshasa), 14 Novembre 2008, http://fr.allafrica.com/stories/200811140610.html
[9] Massacre de Kiwanja : les femmes du Nord-Kivu décrètent une journée de deuil , 14 november 2008 http://www.radiookapi.net/index.php?i=53&ig=1&of=0&m=2&r=all&a=21060