Redactie Congo-Ned
De VS zijn nauw betrokken bij de poging om Kabila uit het zadel te lichten en bij de aanval van Ugandezen en Rwandezen op het grondgebied van Congo. Dit feit wordt in de Nederlandse media niet of nauwelijks belicht, reden voor de redactie van Congo-Ned om enkele gedeelten te vertalen van twee artikelen van Colette Braeckman, verslaggeefster ter plaaste van de Belgische krant Le Soir. Eerst gaat het om enkele coupures uit een boeiend overzichtsartikel d.d. 19/9/98, dat de achtergronden van de mislukte putsch tegen Kabila verheldert en ingaat op het verloop van de oorlog . Het tweede gaat over de verovering en herovering van de havenstad Moanda aan de Atlantische kust. We gaan ervan uit dat de lezer op de hoogte is van de globale ontwikkeling van de oorlog in Congo vanaf begin augustus tot heden. We gaan hier alleen in op de manier waarop Amerikaanse militairen de oorlog aan de kant van de agressors hebben gesteund.
1. Sleutelfiguur bij de putsch is de Rwandese militair James
Kabare, die de leider was van het Rwandees/Congolese
AFDL-leger dat vanuit Kivu via Kisangani en Mbandaka naar
Kinshasa trok, de restanten van het oude Rwandese (Hutu)leger
(ex-FAR) voor zich uitdrijvend en decimerend.
Tot juli 1998 had
hij in Kinshasa de positie van 'commandant-ad-interim' van het
Congolese leger. In juli werd Kabare door Kabila ontslagen; kort
daarop vertrekt Kabila voor een bezoek aan Cuba. CB:" Kort voor
zijn vertrek werd James verrast terwijl hij, met een geladen
revolver met geluiddemper op zak, op audientie wilde gaan bij de
president." Ook de tweede poging om Kabila van kant te maken
mislukt. CB: "Nog wantrouwiger dan normaal, keerde Kabila met een
andere vlucht dan verwacht [uit Cuba; red.] terug, en bracht hij
de nacht niet door in zijn residentie. Dat was maar goed ook: een
vijftigtal Tutsi-soldaten lagen in hinderlaag voor zijn burelen,
met de kennelijke bedoeling hem te pakken of te vermoorden (....)
James en de zijnen verdeden niet veel tijd in Rwanda. Op 2 augustus kwam de 10de brigade, met basis Goma, onder leiding van Jean-Pierre Ondekane, in opstand, proklameerde de afzetting van Kabila (....) Wat James betreft, hij kaapte een toestel van Congo Airlines en voerde op 4 augustus een bijzondere operatie uit naar Kitona [een grote militaire basis in het uiterste Westen van Congo; red.]: 163 commando's die uit het vliegtuig sprongen maakten zich in enkele uren meester van de basis en "bevrijdden" de mobutistische soldaten die daar "in heropvoeding' zaten! Sommigen van hen voegden zich vrijwillig bij de rebellie, maar anderen weigerden te vechten, verwijzend naar hun staat van ondervoeding. Terwijl twee Amerikaanse oorlogsbodems, die in volle zee voor Banana [havenstad aan de westkust; red.] lagen, voor de "monitoring" van de operatie zorgden, werd een luchtbrug tussen Goma en Kitona op touw gezet, met als doel de inname van de steden in Bas-Congo en de snelle val van Kinshasa. Binnen een week vielen alle steden van Bas-Congo in handen van de rebellen."
2. In de weken die volgden, zijn de VS, indirect via de tussenkomst van de door de Amerikanen getrainde elite-eenheid van de Ugandese strijdkrachten, het Nguruma-batailjon, betrokken bij de gijzeling van de bevolking van Kinshasa, wat zonder meer een daad van terrorisme genoemd mag worden. Onder het hoofdje 'Waarom het bliksem-offensief mislukte', schrijft CB ondermeer: "De rebellen-colonnes (waaronder een Ugandese elite eenheid, het Nguruma bataljon) die snel vorderden richting Kinshasa, maakten zich meester van Inga [de enorme stuwdam die Congo en een deel van de buurlanden van electriciteit voorziet; red.], erop speculerend dat, beroofd van electriciteit en drinkwater, de bevolking van de hoofdstad zich tegen Kabila zou keren. Terwijl de internationale opinie merkwaardig stil bleef tegenover deze gijzelneming van een bevolking van 6 miljoen inwoners, reageerden de Kinois [inwoners van Kinshasa; red.] op hun eigen manier(....).
3. De inwoners stellen zich massaal op achter hun president, tegenover de agressie vanuit de buurlanden. CB:" Op 25 augustus lijkt de situatie verloren. Laurent-Desire Kabila is juist teruggekeerd uit Lubumbashi; groepen rebellen, geinfiltreerd in Kinshasa, hadden de bedoeling het vliegveld en het radiostation in te nemen; versterkingen (vooral voormalige elementen van de Speciale Presidentiele Divisie van Mobutu) wachtten erop dat Ndjili [het vliegveld; red.] gevallen zou zijn, om vanuit Brazzaville in Kinshasa te kunnen landen. In de naburige hoofdstad [Brazzaville, dus; red.] hield de nieuwe Amerikaanse ambassadeur zich stand-by, gereed om de rivier over te steken voor verkenningsoperaties voor de rebellen.(....)". De zaken verliepen echter anders: de rebellen kregen het vliegveld nooit in handen, de aanval in het westen liep stuk.
4. In het tweede artikel verhaalt Colette Braeckman over haar bezoek aan de havenstad Moanda, en over militaire acties daar. Ten aanzien van de betrokkenheid van de VS is het volgende van belang: " Gedurende tien dagen [in het begin van de rebellie; red.] hoorden de bewoners van Moanda iedere nacht zware toestellen landen, een enorme Iljoesjin en een Boeing 727 die rotatievluchten uitvoerden op Goma. Een getuige herinnert zich vier gloednieuwe pantserwagens te hebben zien uitladen, terwijl het aantal troepen die werden getransporteerd naar Bas-Congo wordt geschat op 8.500. Deze laatsten, zeggen de mensen, hadden de morphologie van Tutsi's en leken Ugandezen of Rwandezen te zijn. Deze luchtoperatie, verre van een stoutmoedige geimproviseerde raid te zijn geweest, lijkt ondersteund te zijn door de Amerikaanse oorlogsschepen die in volle zee voor Banana kruisten en in communicatie stonden met Kitona.(....)"
5. Na de interventie van Angola (en Zimbabwe) keren echter de krijgskansen. Bij hun acties nemen de Angolezen ongeveer 8.000 man gevangen. CB vermeldt nog :"Terwijl de verslagen rebellen op de vlucht waren in Bas-Congo, waren het de Amerikanen die vanaf hun schepen tussenbeide kwamen om te proberen de discrete evacuatie van de Ugandezen en Rwandezen te verkrijgen."