Ik heb gekozen om gerechtigheid en transparantie in het zogenoemde Grote Merengebied te bespreken omdat ik vind dat democratie alleen niet voldoende is voor duurzame ontwikkeling.
Gerechtigheid en transparantie zijn, volgens mij, de voorwaarden voor duurzame vrede, verzoening en stabiliteit. Deze zijn voedingsbodem voor democratie en duurzame ontwikkeling. Democratie alleen als de toepassing van meerpartijstelsel en verkiezingen, heeft weinig kans van slagen in het Grote Merengebied indien gerechtigheid en transparantie niet van toepassing zijn.
2. Gerechtigheid en transparantie in dienst van vrede
Met de aankondiging begin dit jaar van het eind van de gewapende strijd van CNDP door Bosco Ntaganda in aanwezigheid van de Congolese en Rwandese autoriteiten en de uitvoering van de gezamenlijke militaire actie van Congo en Rwanda, genaamd "Umoja Wetu", tegen de gewapende groep van Nkunda Batware en de gewapende FDRL betekende voor velen een eind van oorlogsmisdaden. Maar, toch niet! Wij ontvangen nog berichten uit Oost Congo dat deze gezamenlijke militaire actie heeft geleid tot een nieuwe vluchtelingenstroom, geen toegang tot bepaalde gebieden en ook moordpartijen en verkrachtingen door de FDRL. Wij hebben te maken met: toen de Tutsi-rebellen en nu de Hutu-rebellen en met als enige slachtoffer: de niet-gewelddadige Congolese bevolking.
Ik vraag me daarom af of deze gezamenlijke militaire actie zonder gerechtigheid en transparantie een positieve bijdrage heeft kunnen leveren aan de pasgeboren democratie in Congo?
Zolang er geen gerechtigheid zal plaatsvinden tegen de oorlogsmisdadigers, zoals Nkunda Batware, Bosco Ntaganda en anderen, gaat de Congolese bevolking geen situatie van vrede meemaken en de Verenigde Naties op korte termijn geen vrede waarnemen in Congo. Het gebrek aan gerechtigheid maakt de weg vrij voor nieuwe krijgsheren. Congo is daar een goed voorbeeld voor.
Transparantie speelt ook een belangrijke rol voor duurzame vrede. De beroemde "Umoja Wetu" is een goed voorbeeld van hoe gebrek aan transparantie vrede in gevaar kan brengen. De heer Kabila, de president van Congo, had het parlement vooraf niet geïnformeerd over deze gezamenlijke militaire actie en de inhoud van het akkoord erover is tot nu toe een raadsel voor het Congolees parlement. Kabila heeft een parlementair debat hierover kunnen voorkomen door onvrede te veroorzaken binnen zijn eigen politieke kring. De gevolgen zijn bekend: de voorzitter van de Assemblée Nationale, de Tweede Kamer, moest zijn functie neerleggen omdat hij heeft benadrukt dat het parlement niet geïnformeerd was over Umoja Wetu. Een parlementaire enquête kan transparantie over deze kwestie brengen en basis voor duurzame vrede creëren door vertrouwen in de pasgeboren democratie in Congo te herstellen.
Van andere betrouwbare bronnen is bekend gemaakt dat deze gezamenlijke militaire actie een plan van Amerika is geweest om economisch en militair invloed te houden in het gebied, en te voorkomen dat China teveel macht krijgt. Het ging Amerika er om een coalitie tot stand te brengen tussen Kabila en Kagame.
3. Gerechtigheid en transparantie in dienst van verzoening
Na de massamoord in Rwanda, heeft genocide plaatsgevonden in Congo met minstens 5 miljoen doden in ongeveer 10 jaar. Dat zie ik deels als gevolg van mislukte verzoening in Rwanda tussen de Tutsi's en Hutu's. Deze verzoening kan niet succesvol zijn zonder rechtvaardige gerechtigheid over de massamoord in Rwanda.
De transparantie in de situatie rond de oorzaak van deze massamoord is, volgens mij, een voorwaarde voor deze rechtvaardige gerechtigheid. De oorzaak ligt, volgens mij, aan de machtzucht van een politieke kring.
Ik denk nu ook aan de massamoord die gepleegd is in Congo tegen de Rwandese vluchtelingen en Congolese bevolking door het Rwandese leger. De rest van de wereld kan het voorbeeld van het Spaanse hof volgen dat een arrestatiebevel heeft uitgevaardigd tegen 40 Rwandese militairen, waaronder de naasten van Kagame, president van Rwanda. Dit proces kan transparantie brengen voor de massamoorden in het Grote Merengebied. Alleen een rechtvaardige gerechtigheid met transparantie kunnen het succes van verzoening garanderen.
4. Gerechtigheid en transparantie in dienst van stabiliteit
Kabila heeft verklaard dat Bosco Tangada, die onder het arrestatiebevel van het Internationaal Strafhof is voor zijn oorlogsmisdaden, niet kan worden uitgeleverd want hij heeft een rol gesteld voor het eind van de gewapende strijd van de CNDP. Nkunda Batware, die onder het arrestatiebevel van Congo is voor zijn oorlogsmisdaden, heeft Kagame verzocht om hem niet aan Congo uit te leveren want hij heeft onder andere in het Rwandese leger gevochten ten bate van Kagame en zijn vrienden. Begrijpelijk voor deze twee presidenten met hun Umoja dat zij voor hun precaire politieke stabiliteit zorgen. Sterker nog, door rechtszaken tegen deze twee oorlogsmisdadigers kan het doen en laten van die twee presidenten vóór en tijdens de oorlog bekend gemaakt worden. Ja, dit kan alleen door de kracht van transparantie. En dat willen zij niet.
Wat niet begrijpelijk is, is dat de situatie van de Congolese slachtoffers van deze oorlogsmisdadigers niet belangrijk wordt gevonden. Het gaat hier om miljoenen doden, verkrachtingen van vrouwen en jongens met als gevolgen aids, ongewenste zwangerschappen, kortom al die zwaar negatieve sporen in hun leven.
Zonder deze oorlogsmisdadigers te berechten is de kans groot dat nieuwe krijgsheren verschijnen en hetzelfde gaan doen. Dat is zeker een gevaar voor de stabiliteit in de regio.
Ik heb de gevolgen van de gewapende strijd in de regio besproken. Nu ga ik de motivatie ervan bespreken. Ik zal kort en direct zijn. De Westerse industrie ambieert de grondstoffen van Congo zonder pardon. Gerechtigheid en transparantie zullen hier ook het eind van plundering van deze grondstoffen betekenen. Want deze Westerse industrie kan dan geen krijgsheer meer gebruiken en over de controle op contracten en handel in grondstoffen kan, onder andere, gedebatteerd worden door het parlement. Ik vind daarom dat stabiliteit in die regio gegarandeerd kan worden door gerechtigheid en transparantie. Dat is zeker wat de bevolking in die regio nodig heeft.
5. Tot slot
Ik pleit voor een regionale aanpak voor gerechtigheid en transparantie om een plek te geven voor duurzame vrede, verzoening en stabiliteit in het Grote Merengebied. Daardoor kan er sprake zijn van succesvolle democratie en duurzame ontwikkeling. Hiermee heb ik het eind van mijn verhaal bereikt. Bedankt voor uw aandacht.
Drs Yesu Kitenge is voorzitter van de Stichting Lisanga, Congolees Steunpunt,
te bereiken via: http://www.lisanga.nl